İslam’da ticaret ve ticari faaliyetler, şeriat ilkelerine uygun olarak yürütüldüğü sürece önemli ve kutsal işler olarak kabul edilir. Ticarette helallik kavramı, belirli mal ve hizmetlerin yasaklanmasının ötesine geçer; iş ilişkilerinde uyulması gereken çeşitli etik ve ahlaki ilkeleri kapsar.
Helal ticaretin temel ilkeleri dürüstlük, adalet, şeffaflık ve karşılıklı rızadır. Bu ilkeler Kuran ve Peygamber Muhammed’in (s.a.v.) Sünneti’nden kaynaklanmakta olup, etik ve sosyal sorumluluk sahibi bir ekonomik sistem oluşturmayı amaçlamaktadır.
Modern dünyada, dropshipping gibi yeni iş modelleri ve ticaret yöntemleri ortaya çıktığında, inançlı Müslümanlar bunların İslami ilkelere uygunluğunu araştırıyorlar. Hadi dropshipping modeline temel helallik ilkelerinin nasıl uygulanabileceğini inceleyelim:
Şeffaflık (Shaffafia): Kuran, ticarette dürüstlüğe çağırır: “Ve ölçüyü tam yapın, tartıda hile yapmayın” (6:152). Dropshipping bağlamında bu, satıcının aracılık rolü hakkında dürüst olması gerektiği anlamına gelir. Peygamber Muhammed (s.a.v) şöyle demiştir: “Taraflar, ayrılana kadar anlaşmada seçim hakkına sahiptirler ve eğer doğru ve açık olurlarsa, anlaşmaları bereketli olacaktır” (Buhari).
Kalite (Cevde): İslam, alıcıyı bilgilendirmeden kusurlu malların satışını yasaklar. Peygamber dedi ki: “Satıcı ve alıcı, ayrılmadıkları sürece seçim hakkına sahiptirler. Eğer ikisi de dürüst olur ve (malın kusurlarını) açıklarlarsa, anlaşmaları bereketli olur. Ama eğer (bir şeyi) gizler ve yalan söylerlerse, anlaşmalarının bereketi yok olur” (Buhari).
Adil fiyatlandırma (Adl fi at-tasir): İslam adil kârı teşvik eder, ancak aşırı fiyat artışını kınar. Ömer bin el-Hattab dedi ki: “Mal getiren ve onları mevcut piyasa fiyatıyla satan kişi bereketli olacak, ancak onları daha pahalıya satmak için tutan kişi lanetlenecek” (İbn Mace).
Sorumluluk (Masuliya): İslam’da satıcı satılan maldan sorumludur. Peygamber dedi ki: “Müslümanlar şartlarına bağlıdır” (Ebu Davud). Bu, satıcının alıcıya karşı yükümlülüklerini yerine getirmesi gerektiği anlamına gelir.
Sözleşme ilişkileri (Ukud): İslam hukuku sözleşmelere büyük önem verir. Kur’an şöyle der: “Ey iman edenler! Sözleşmelere sadık kalın” (5:1). Dropshipping’deki tüm taraflar net, karşılıklı olarak anlaşılmış şartlara sahip olmalıdır.
Dropshipper ile tedarikçi arasında malların satış hakkı için bir sözleşmenin bulunması zorunlu bir şart olmalıdır. Çünkü Peygamber’den (s.a.v.) aktarılan rivayetlerde, mal kendisine ait olmadığı halde başka birine satmak, daha sonra pazardan satın alıp müşteriye teslim etmek şartıyla bile olsa, yasaktır. (Muvatta, Büyu’, 45; Ebu Davud, İkare, 34; Tirmizi, Büyu, 19; İbn Mace, Ticarat, 20). Bu nedenle, eğer birisi mal sahibinin bilgisi olmadan kendisine ait olmayan bir malı satarsa, bu eylem ihlal edilmiş olur.
Belirsizlikten Kaçınma (Gharar): İslam, aşırı belirsizlik içeren işlemleri yasaklar. Dropshipping’de, satıcının ürün hakkında yeterli bilgiye sahip olması ve teslimatını garanti edebilmesi önemlidir. Peygamber (Allah’ın selamı ve bereketi onun üzerine olsun) belirsizlik (gharar) içeren satışı yasaklamıştır (Müslim, 1513).
Karşılıklı rıza (Taradin): Kur’an şöyle diyor: “Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda haksız yollarla yemeyin, ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle (helal yolla) yiyin” (4:29). Bu, işlemin tüm taraflarının tam rızasının önemini vurgular.
Sosyal sorumluluk (Masuliya idjtimaia): İslam etiği topluma fayda sağlayan iş yapmayı teşvik eder. Dropshipping helal olabilir, eğer faydalı ürünlere erişim sağlıyorsa.
Bu ilkeler göz önünde bulundurulduğunda, dropshipping etik ve İslami normlara uygun olarak uygulanırsa helal olabilir. Ancak, belirli durumların şeriata uygunluğundan tamamen emin olmak için İslami alimlere danışılması gerektiğini unutmamak önemlidir.
Dropshipping haram mı?
Kur’an’da şöyle buyrulmuştur: “Allah ticareti helal kıldı, faizi ise haram kıldı” (2:275). Bu, ticaretin (modern formlar da dahil, örneğin dropshipping) prensipte helal olduğunu, ancak İslami etik kurallara uygun olması gerektiğini gösterir.
Related Posts:
